Հայաստանի Հանրապետությունում գյուղատնտեսական նշանակության հողերի միավորման (կոնսոլիդացիայի) աջակցության 2023-2025 թվականների ծրագիրը հաստատելու մասին

Նախագծի ընդունման արդյունքում հնարավորություն կստեղծվի խթանել փոքրածավալ արտադրությունից դեպի ժամանակակից, տեխնոլոգիապես հագեցած, շուկայի զարգացմանը միտված և բարձր ավելացված արժեք ստեղծող գյուղատնտեսության անցումը:

ՆԱԽԱԳԻԾ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՀՈՂԵՐԻ ՄԻԱՎՈՐՄԱՆ (ԿՈՆՍՈԼԻԴԱՑԻԱՅԻ)  ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ 2023-2025 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 146-րդ հոդվածը՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

Հաստատել Հայաստանի Հանրապետությունում գյուղատնտեսական նշանակության հողերի միավորման (կոնսոլիդացիայի) աջակցության 2023-2025 թվականների ծրագիրը՝ համաձայն հավելվածի։
Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ       
ՎԱՐՉԱՊԵՏ՝                 Ն. ՓԱՇԻՆՅԱՆ

Հավելված

Ծ Ր Ա Գ Ի Ր

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՀՈՂԵՐԻ ՄԻԱՎՈՐՄԱՆ (ԿՈՆՍՈԼԻԴԱՑԻԱՅԻ) ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ 2023-2025 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ

• Հայաստանի Հանրապետությունում գյուղատնտեսական նշանակության հողերի միավորման (կոնսոլիդացիայի) աջակցության 2023-2025 թվականների ծրագրի (այսուհետ՝ ծրագիր) իրականացումը պայմանավորված է հանրապետությունում հողերի մասնատվածության մակարդակի կրճատման, արտադրողականության բարձրացման, բերրիության պահպանման ու բարձրացման, կապիտալ ներդրումների ներգրավման անհրաժեշտությամբ։
• Ծրագրի իրականացման նպատակն է փոքր չափերով և մասնատված գյուղատնտեսական հողատարածքների միավորման ու խոշորացման միջոցով՝
• խթանել գյուղատնտեսական արտադրողականության բարձրացմանը և ինքնարժեքի իջեցմանը.
• խթանել նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը.
• խթանել հողերի նպատակային օգտագործմանը և արդյունավետ կառավարմանը.
• նպաստել գյուղատնտեսության մեջ պետական և մասնավոր կապիտալ ներդրումների ծավալների ավելացմանը.
• նպաստել գյուղատնտեսության ոլորտում մրցակցության բարձրացմանը:
• Ծրագրի մասնակիցներն են`
  
• ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք, անհատ ձեռնարկատերերը (այսուհետ՝ շահառու).
• Հայաստանի Հանրապետության էկոնոմիկայի նախարարությունը (այսուհետ՝ նախարարություն).
• Շահառուները կարող են օգտվել նաև գյուղատնտեսության ոլորտում իրականացվող պետական աջակցության այլ ծրագրերից, բացառությամբ նույն հողակտորի վրա միևնույն նպատակով իրականացվող ծրագրերի։
• Շահառուներին տրամադրվելու է պետական աջակցություն՝ ծրագրի N 1 աղյուսակով նախատեսված՝ շահառուի կողմից փաստացի իրականացված միջոցառումների ծախսերի փոխհատուցման տեսքով, շահառուի և նախարարության միջև կնքվող փոխհատուցման պայմանագրի (այսուհետ՝ փոխհատուցան պայմանագիր) հիման վրա։ Փոխհատուցման պայմանագրի օրինակելի ձևը սահմանվում է նախարարության կողմից։
• Ծրագրով նախատեսվում է գյուղատնտեսական նշանակության հողամասերի առանձին գույքային միավորների ձեռքբերմամբ և դրանց սահմանների միավորմամբ՝ առնվազն 100 հա հանրագումարային մակերեսով, (այսուհետ՝ միավորված հողամաս), խրախուսել հանրապետությունում առկա գյուղատնտեսական մասնատված հողակտորների միավորմանը (կոնսոլիդացիային)։
• Միավորված հողամասի ընդհանուր մակերեսում՝
• առանձին գույքային միավոր հանդիսացող հողամասերի մակերեսների հանրագումարը, ներառյալ՝ ջրավազանների կառուցման համար անհրաժեշտ հողատարածքները, պետք է լինի առնվազն 100 հա,
• առանձին գույքային միավոր հանդիսացող հողամասերի միավորների թվաքանակը՝ առնվազն 40 միավոր։
• շահառուին սեփականության իրավունքով պատկանող հողամաս(եր)ի մակերեսի չափը չի կարող գերազանցել միավորված հողամասի ընդհանուր մակերեսի 10%-ը,
  առանձին գույքային միավոր հանդիսացող յուրաքանչյուր հողամասի ձեռքբերումը պետք է իրականացվի փոխհատուցման պայմանագրի կնքումից հետո։
• Ծրագրից օգտվելու նպատակով փոխհատուցման պայմանագիր կնքելու համար շահառուն նախարարություն է ներկայացնում դիմում (դիմումի ձևը սահմանում է նախարարությունը) և տեղեկանք կադաստրի կոմիտեից՝ իր անվամբ անշարժ գույքի միավորների նկատմամբ գրանցված իրավունքների վերաբերյալ։ Նախարարությունը, դիմումն ստանալուց հետո 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում ուսումնասիրում է ներկայացված դիմումը և շահառուի հետ կնքում փոխհատուցման պայմանագիր։
• Փոխհատուցման պայմանագիրն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ յուրաքանչյուր եռամսյակի վերջին աշխատանքային օրը, շահառուն նախարարություն է ներկայացնում հաշվետվություն (հաշվետվության օրինակելի ձևը մշակում է նախարարությունը և ծրագրի հաստատումից հետո 1 ամսվա ընթացքում հրապարակում նախարարության կայքում), որը ներառում է շահառուի կողմից տվյալ եռամսյակի ընթացքում իրականացված միավորման գործընթացների, իսկ միավորման գործընթացներն օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ավարտելուց հետո՝ միավորված հողամասում N 1 աղյուսակով նախատեսված միջոցառումների և աշխատանքների իրականացման վերաբերյալ տեղեկատվություն։ Միավորված հողամասում N 1 աղյուսակով նախատեսված միջոցառումների և աշխատանքների իրականացման ժամկետները սահմանվում են փոխհատուցման պայմանագրով։
• Ծրագրից օգտվելու համար շահառուն պարտավոր է միավորված հողամասում իրականացնել N 1 աղյուսակում նշված աշխատանքները կամ դրանց մի մասը։
• Սույն ծրագրի 9-րդ կետից բացի, շահառուն պարտավոր է՝
• միավորված հողամասի նկատմամբ ապահովել առանձին գույքային միավորների սահմանների միավորման պետական գրանցումն իր անվամբ (այսուհետ՝ հողամասերի միավորում)․
• հողամասերի միավորումն և N 1 աղյուսակում նշված աշխատանքները կամ դրանց մի մասը ավարտել փոխհատուցման պայմանագրի կնքման օրվան հաջորդող օրվանից առավելագույնը 2 տարվա ընթացքում.
• ջրավազան(ներ)ը կառուցել՝ միավորված հողամասի յուրաքանչյուր 1 հա մակերեսի համար ոչ պակաս, քան 1000 խորանարդ մետր ջրի ծավալով, ապահովել ջրային ռեսուրսների հասանելիությունը:
• Ծրագրի շրջանակում շահառուի կողմից կատարված ծախսերի ռիսկը կրում է շահառուն։
• Ծրագիրը կարող է իրականացվել ինչպես կապալառու կազմակերպության միջոցով, այնպես էլ առանց դրա: Վերջինիս հետ համագործակցությունից կախված փոխհատուցվող գումարի չափը փոփոխության ենթակա չէ:
• Յուրաքանչյուր շահառուի համար սահմանված՝ միավորված հողամասի յուրաքանչյուր 1 հա-ի գնահատված ընդհանուր ծախսերի  առավելագույն սահմանաչափը 2760000 ՀՀ դրամ է (հաշվարկները ներկայացվում են N 1 աղյուսակում):
• Այն դեպքում, երբ հողամասերի միավորումը շահառուի կողմից իրականացվել է առանց N 1 աղյուսակում նշված որևէ աշխատանքների կատարման, ապա շահառուն սույն ծրագրի 15-րդ կետով նախատեսված դիմումին կից ներկայացնում է տվյալ աշխատանքի կատարման անհրաժեշտության բացակայության վերաբերյալ գրավոր հիմնավորումներ։ Սույն կետում նշված գրավոր հիմնավորումների բացակայության կամ նախարարության կողմից դրանց՝ ոչ բավարար համարվելու դեպքում չկատարված աշխատանք(ներ)ի համար N 1 աղյուսակում նախատեսված ծախսը փոխհատուցման ենթակա չէ։
• Հողամասերի միավորման գործընթացն ավարտելուց հետո փոխհատուցման պայմանագիր կնքած շահառուն փոխհատուցում ստանալու նպատակով գրավոր դիմում է ներկայացնում նախարարություն՝ դիմումին կցելով․
• անձը հաստատող փաստաթղթի պատճենը․
• միավորված հողամասի նկատմամբ անշարժ գույքի իրավունքի պետական գրանցման վկայականի պատճենը․
• N 1 աղյուսակով նախատեսված աշխատանքների կամ դրանց մի մասի իրականացման համար փաստացի կատարված ծախսերը հիմնավորող փաստաթղթերը։ Ընդ որում՝ այդ աշխատանքները պետք է իրականացված լինեն ծրագրով նախատեսված փոխհատուցման պայմանագրի կնքումից հետո:
• Նախարարությունը, սույն ծրագրի 15-րդ կետով նախատեսված դիմումն ստանալուց 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում ուսումնասիրում է դիմումում ներկայացված տեղեկատվությունները և ուսումնասիրության նպատակով իրականացնում մոնիթորինգ (նախարարության կողմից սահմանված կարգով)։ Մոնիթորինգի արդյունքների հիման վրա 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում կազմվում է եզրակացություն՝ հողերի միավորման և N 1 աղյուսակում նախատեսված աշխատանքների կատարման արդյունքները ծրագրի պահանջներին համապատասխանելու (դրական եզրակացություն) կամ չհամապատասխանելու (բացասական եզրակացություն) վերաբերյալ։
• Մոնիթորինգի դրական եզրակացության դեպքում նախարարությունը 20 աշխատանքային օրվա ընթացքում շահառուի հաշվին փոխանցում է սույն ծրագրի պահանջներին համապատասխան հաշվարկված փոխհատուցման գումարը։ Բացասական եզրակացության դեպքում 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում այդ եզրակացությունը նախարարության կողմից տեղեկացվում է շահառուին։
• Ծրագրի ֆինանսավորումն իրականացվելու է Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեից:
• Ծրագրի ֆինանսական գնահատականի համար հիմք է ընդունվել կանխատեսումը, որ միավորված հողերի ընդհանուր մակերեսը 2023 թվականին կկազմի շուրջ 1000 հա, 2024 թվականին՝ շուրջ 1500 հա, 2025 թվականին՝ շուրջ 2000 հա։
• Ծրագրի իրականացման գնահատված արժեքը 2023 թվականին կկազմի 2.76 մլրդ դրամ, 2024 թվականին՝ 4.14 մլրդ դրամ, 2025 թվականին՝ 5.52 մլրդ դրամ:
• Շահառուներն ազատվում են ծրագրի շրջանակներում հողերի միավորման (կոնսոլիդացիայի) պայմանագրերը վավերացնելու համար նոտարական գործողություններ իրականացնող մարմիններում պետական տուրքի, ինչպես նաև՝ սեփականության իրավունքը գրանցելու համար պետական տուրքի վճարումներից` համաձայն «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ հոդվածի առաջին մասի ժդ) կետի և 29-րդ հոդվածի առաջին մասի 11-րդ մասի պահանջների։ Սույն կետով նախատեսված պետական տուրքերի վճարումից ազատման համար շահառուն համապատասխան նոտարական գործողություններ իրականացնող մարմնի և գույքային իրավունքների գրանցում իրականացնող մարմնին է ներկայացնում փոխհատուցման պայմանագիրը, որը պետք է պարունակի տվյալներ ձեռքբերվող հողամասերի վերաբերյալ։
• Ծրագրի իրականացումից ակնկալվում են հետևյալ արդյունքները՝
• գյուղատնտեսական նշանակության հողերի չօգտագործման մակարդակի նվազեցում՝ շուրջ 4500 հա-ով.
• գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մասնատվածության մակարդակի նվազեցում՝ շուրջ 0.84%-ով․
• համախառն արտադրանքի ավելացում՝ շուրջ 10%-ով.
  գյուղատնտեսական նշանակության հողերի բերրիության բարձրացում.
• ոռոգելի հողատարածությունների ավելացում՝ շուրջ 4500 հա-ով.
• ծրագրի մասնակից տնտեսավարողների եկամուտների ավելացում և վճարունակության բարձրացում.
  հողերի շուկայի զարգացում.
• նոր աշխատատեղերի ստեղծում.
• մշակվող հողատարածքների ծավալների ավելացմամբ
• վճարվող հարկերի մուտքագրում.
• գյուղատնտեսական տեխնիկայի և աշխատուժի ծախսերի կրճատում՝ առնվազն 11%-ով։
• Ծրագրի իրականացման հնարավոր ռիսկերը՝
• Միավորվող (կոնսոլիդացվող) հողամասերի ձեռքբերման իրավական փաստաթղթերի հետ կապված խնդիրներ (սեփականատերերի բացակայություն, ժառանգության ճանաչման գործընթաց, իրավունքների գրանցման բացակայություն, անհայտ սեփականատերեր և այլն).
• Գյուղատնտեսա­կան նշանակության հողերի գնի բարձրացում.
• Առանձին հողամասերը մեկ գույքային միավորում միավորելու տեխնիկական անհնարինություն։

Աղյուսակ N 1

1 հա գյուղատնտեսական նշանակության հողերի միավորման համար փոխհատուցվող ծախսերը

1. Աշխատանքի անվանումը - Մակերեսային  և խորքային քարերի համավքում քարհավաք մեքենաներով և կուտակում:
Չափման միավորը - հա
Աշխատանքի քանակը - 1
Միավորի արժեքը, դրամ - 300000
Ընդամենը, դրամ - 300000

2.Աշխատանքի անվանումը - Հավաքված քարերի տեղափոխում:
Չափման միավորը - հա
Աշխատանքի քանակը - 1
Միավորի արժեքը, դրամ - 100000
Ընդամենը, դրամ - 100000

3.Աշխատանքի անվանումը - Տարածքի հարթեցում գրեյդերով:
Չափման միավորը - հա
Աշխատանքի քանակը - 1
Միավորի արժեքը, դրամ - 75000
Ընդամենը, դրամ - 75000

4․Աշխատանքի անվանումը - Տարածքի հողի անալիզ, մեխանիկական կազմի և հզորության որոշում։
Չափման միավորը - հա
Աշխատանքի քանակը - 1
Միավորի արժեքը, դրամ - 20000
Ընդամենը, դրամ - 20000

5.Աշխատանքի անվանումը - Գոմաղբի, թռչնաղբի, տորֆի և զանազան կոմպոստների կիրառում։
Չափման միավորը - տ/հա
Աշխատանքի քանակը - 30-40
Միավորի արժեքը, դրամ - 5000
Ընդամենը, դրամ - 150000

6.Աշխատանքի անվանումը - Խորը վար տրակտորային գութաններով 30-35 սմ:
Չափման միավորը - հա
Աշխատանքի քանակը - 1
Միավորի արժեքը, դրամ - 50000
50000

7.Աշխատանքի անվանումը - Հողի նախապատրաստական աշխատանքներ` չիզել փխրեցում մինչև 1 մ խորությամբ:
Չափման միավորը - հա
Աշխատանքի քանակը - 1
Միավորի արժեքը, դրամ - 65000
Ընդամենը, դրամ - 65000

8.Աշխատանքի անվանումը - Ոռոգման նպատակով ջրավազանի կառուցում
Չափման միավորը - մ3
Աշխատանքի քանակը - 1000
Միավորի արժեքը, դրամ - 2000000
Ընդամենը, դրամ - 2000000
 
Ընդամենը  - 2760000

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ 

«Հայաստանի Հանրապետությունում գյուղատնտեսական նշանակության հողերի միավորման (կոնսոլիդացիայի) աջակցության 2023-2025 թվականների ծրագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագծի ընդունման

Անհրաժեշտությունը
ՀՀ կառավարության 2021 թվականի նոյեմբերի 18-ի N 1902-Լ որոշմամբ հաստատված՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագրի 9.1 և 9.11-րդ ենթակետերով նախատեսված միջոցառումներից ակնկալվում են հստակ արդյունքներ՝ գյուղացիական տնտեսությունների թվի կրճատում, մշակովի վարելահողերի տարածքների աճ, գյուղատնտեսական նշանակության հողերն արդյունավետ օգտագործելու, չօգտագործվող հողերը շրջանառության մեջ ներառելու, հողերի խոշորացման նպատակով միջոցառումների մշակում և իրականացում։

ՀՀ կառավարության 2020 թվականի հունվարի 23-ի N 68-Լ որոշմամբ հավանության արժանացած «Գյուղատնտեսական նշանակության հողերի օգտագործման արդյունավետության բարձրացման հայեցակարգի» միջոցառումների ծրագրի 7-րդ կետով նախատեսվում է «Հողերի խոշորացում՝ հողերի կոնսոլիդացման միջոցով» միջոցառումը։

Ծրագիրը միտված է նաև հանրապետությունում գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մասնատվածության մակարդակի կրճատմանը, արտադրողականության աճին, բերրիության պահպանմանն ու բարձրացմանը, կապիտալ ներդրումների ներգրավմանը։

Վերը նշված հանգամանքներով էլ պայմանավորված է նախագծի ընդունման անհրաժեշտությունը։

Ընթացիկ իրավիճակը և խնդիրները
Հայաստանի Հանրապետությունում իրականացված հողի սեփականաշնորհման գործընթացի արդյունքում ձևավորվեց շուրջ 338 հազար գյուղացիական տնտեսություն՝ բավական փոքր և մասնատված հողաբաժնով։

Այսպես, 2014 թվականին իրականացված գյուղատնտեսական համատարած հաշվառման տվյալներով, գյուղատնտեսական հողամասերի միջին տարածքը կազմում է 1.48 հա (սկսած 0.72 հա-ից՝ ՀՀ Արարատի մարզում, մինչև  2.54 հա՝ ՀՀ Շիրակի մարզում)՝ իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող տնտեսությունների համար և 62.57 հա (սկսած 18.38 հա-ից՝ ՀՀ Արարատի մարզում, մինչև 182 հա՝ ՀՀ Արմավիրի մարզում)՝ այդպիսի կարգավիճակ ունեցողների դեպքում։ Գյուղացիական տնտեսությունների 45 տոկոսը կազմված են երեք և ավելի հողամասերից, իսկ 20 տոկոսը՝ հինգ և ավելի հողամասերից: Հողամասերի նման փոքր չափերն ու մասնատվածությունը խիստ բացասական ազդեցություն են ունենում արդյունավետ օգտագործման և տնտեսությունների ստացած եկամուտների վրա: Փոքր, մասնատված հողակտորներում գյուղատնտեսական գործունեություն ծավալելը կապված  է մեծ դժվարությունների, երբեմն էլ՝ անհաղթահարելի խոչընդոտների հետ, ինչն հաճախ հողերի չմշակման պատճառ է դառնում։

Տվյալ բնագավառում իրականացվող քաղաքականությունը
 ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության կողմից իրականացվում է գյուղատնտեսական նշանակության հողերի օգտագործման արդյունավետության բարձրացմանն ուղղված քաղաքականություն՝ համաձայն ՀՀ կառավարության կողմից ընդունված համապատասխան հայեցակարգերի և ծրագրերի։

Որոշման նախագիծն համահունչ է ոլորտում իրականացվող  քաղաքականության նպատակներին և սկզբունքներին։

Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ․ Հայաստանի վերափոխման ռազմավարության 2050, կառավարության 2021-2026թթ․ ծրագրի, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարություններ
Կարգավորման նպատակը և բնույթը
Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք
Նախագիծը մշակվել է ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության կողմից:

Ակնկալվող արդյունքը
Նախագծի ընդունման արդյունքում հնարավորություն կստեղծվի խթանել փոքրածավալ արտադրությունից դեպի ժամանակակից, տեխնոլոգիապես հագեցած, շուկայի զարգացմանը միտված և բարձր ավելացված արժեք ստեղծող գյուղատնտեսության անցումը:

Տեղեկատվություն լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտության և պետական բյուջեի եկամուտներում և ծախսերում սպասվելիք փոփոխությունների մասին
Նախագծի ընդունման դեպքում 2023 թվականին ծրագրի իրականացման գնահատված արժեքը կկազմի 2.76 մլրդ դրամ, 2024 թվականին՝ 4.14 մլրդ դրամ, 2025 թվականին՝ 5.52 մլրդ դրամ: