Կարծում եմ տնտեսության 20-25 տոկոսի չափով այնուամենայնիվ դեռեւս ստվեր առկա է. տնտեսագետ

Հայաստանյան աշխատաշուկայում ամսեամիս նոր ռեկորդներ են գրանցվում: Հունիսին գրանցվեց ՀՀ վիճակագրության պատմության ամենաբարձր ցուցանիշը՝ եկամուտ ապահոված աշխատատեղերի թվով:

 ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեն երեկ հայտնեց, որ 2021 թ. հունիսի տվյալներով` եկամուտ ապահոված աշխատատեղերի թվաքանակը կազմել է շուրջ 643 հազար, ինչը 2021 թ. մայիսի համեմատ՝ ավելի է շուրջ 8 հազարով: Ընդ որում՝ այս տարվա մայիսն էր մինչ այս համարվում ամենաբարձր ցուցանիշ արձանագրած ամիսը: Միեւնույն ժամանակ 2020 թ. հունիս ամսվա համեմատ աշխատատեղերն աճել են 34 հազարով, 2019-ի հունիսի համեմատ՝ 37.5 հազարով:

Առհասարակ, եթե համեմատենք հեղափոխության ժամանակահատվածի՝ 2018 թ. մայիսի հետ, ապա եկամուտ ապահոված աշխատատեղերն աճել են՝ 80 հազարով: Բացի այդ, 2021 թ. հունիսին, նախորդ տարիների նույն ամիսների համեմատ, աճել է նաեւ աշխատատեղերի գծով հայտարարագրված եկամուտը` կազմելով շուրջ 139 մլրդ դրամ: Դա գերազանցում է 2020 թվականի հունիսի ցուցանիշը`15 %-ով, 2019-ի հունիսի ցուցանիշը` 23 %-ով եւ 2018-ի հունիսի ցուցանիշը`40 %-ով:

Աճել է նաեւ մեկ աշխատատեղին բաժին ընկնող եկամուտը՝ կազմելով շուրջ 216 հազար դրամ: 2020 թվականի հունիսին ցուցանիշը կազմել է 198 հազար դրամ, 2019-ի նույն ամսին՝ 187 հազար դրամ, իսկ 2018-ին` 177 հազար դրամ:

ՊԵԿ-ը գոհունակություն էր հայտնել հարկ վճարողներից՝ շարունակաբար կարգապահ վարքագիծ դրսեւորելու համար, նշելով, որ ցանկացած գրանցված աշխատատեղ ձեւավորում է լրացուցիչ հարկային եկամուտ, որը նպաստում է երկրի անվտանգության ապահովմանը:

Աշխատաշուկայի աշխուժության մասին ՀԺ-ն զրուցել է տնտեսագետ Կարեն Սարգսյանի հետ:

- Պարո՛ն Սարգսյան, ՀՀ աշխատատաշուկայում հունիս ամսին արձանագրված ռեկորդային ցուցանիշն ինչպե՞ս եք գնահատում:

- Սա իրոք աննախադեպ բարձր ցուցանիշ է աշխատաշուկայի համար: Եթե համեմատենք նախկինում գրանցված նմանատիպ բարձր ցուցանիշների հետ, մասնավորապես, 2020 թ. սեպտեմբեր ամսվա հետ, երբ եկամուտ ապահոված աշխատատեղերի թիվը կազմել էր շուրջ 632 հազար, ապա տարբերությունն իրոք մեծ է՝ 11 հազար:

- Ի՞նչն է նպաստել այս ցուցանիշի աճին՝ ստվերի նվազեցո՞ւմը, թե՞ նոր աշխատատեղերի ստեղծումը:

- Աշխատատեղերի ցուցանիշի աճին նպաստել են մի շարք գործոններ։ Առաջին եւ ամենամեծ ազդեցություն ունեցող գործոնը տնտեսության հետճգնաժամային աստիճանաբար վերականգնումն է, որն էլ ապահովել է անցած տարվա նկատմամբ այս ցուցանիշի շոշափելի աճը։ Երկրորդ գործոնը տնտեսության մեջ ստվերի աստիճանաբար կրճատումն է, որն էլ հենց ապահովել է 2018 եւ 2019 թվականների նկատմամբ գրանցված աշխատատեղերի զգալի աճը։ Ինչ վերաբերում է նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը, ապա դա մեծ ծավալ չի կարող կազմել եւ չեմ կարծում էական լինի իր ազդեցությամբ՝ հաշվի առնելով հետպատերազմյան իրավիճակը եւ ներդրումային միջավայրում դեռեւս առկա բարձր ռիսկերը։

- Ըստ ձեզ՝ աշխատաշուկայի քանի՞ տոկոսն է մնում ստվերում:

- Այս պահին հստակ թվային տվյալներ դժվարանում եմ հնչեցնել եւ կարծում եմ հստակ գնահատականներ չկան էլ: Բայց մոտավոր կնշեմ, որ տնտեսության 20-25 տոկոսի չափով դեռեւս ստվեր առկա է, որն իհարկե նախկինում Համաշխարհային բանկի գնահատականից՝ 40 տոկոս, էապես նվազել է։ Կարելի է ասել, որ անցած տարիների համեմատ ստվերում գտնվող աշխատատեղերի քանակը աստիճանաբար կրճատվել է՝ եկամտային հարկի համահարթ դրույքաչափին անցում կատարելու եւ հարկային վարչարարության գործիքակազմի աստիճանաբար կատարելագործման ու դրանց հետեւողական կիրառման արդյունքում։ 

- 2018-ի համեմատ 40 տոկոսով աճել է նաեւ աշխատատեղերի գծով հայտարարագրված եկամուտները: Տվյալ դեպքում աշխատավարձերի ա՞ճ կա, թե՞ պարզապես ստվերային տրվող աշխատավարձը բերվել է հարկման դաշտ:

- Այո, ըստ ՊԵԿ հրապարակած տվյալների՝ 2021 թ. հունիսին՝ նախորդ տարիների նույն ամիսների համեմատ աճել է նաեւ աշխատատեղերի գծով հայտարարագրված եկամուտը (հարկման բազան): Աճել է նաեւ մեկ աշխատատեղին բաժին ընկնող եկամուտը:

Իրականում այս ցուցանիշի դինամիկան փոքր-ինչ անկայուն է: Մասնավորապես՝ ըստ միջազգային «Trading Economics» վերլուծական կայքի՝ ընթացիկ տարվա մայիսին աշխատավարձի միջին ցուցանիշը կազմել է 197 հազար 298 դրամ՝ ապրիլին արձանագրված 197 հազար 577 դրամից փոքր- ինչ նվազելով: Իսկ հունիսին աճել է՝ հասնելով մինչեւ 216 հազար դրամ։ Նման անկայուն դինամիկան, կարծում եմ, ավելի շատ աշխատաշուկայի սեզոնայնության արդյունք է։

Ինչ վերաբերում է անցած տարիների նկատմամբ այս ցուցանիշի գծով տարբերություններին, ապա այստեղ եւս առկա են մի շարք գործոններ: Մասնավորապես, եթե համեմատում ենք անցած տարվա հետ, ապա այստեղ տարբերության հիմնական գործոնը համավարակի ազդեցությունների աստիճանական թուլացումն էր։ 2020 թ. դեռեւս բազմաթիվ աշխատատեղեր մնում էին հարկադիր լոքդաունի տակ, օրինակ՝ տուրիստական գործակալություններ, ռեստորաններ, հանդիսությունների սրահներ եւ այլն։ Այս տարի դրանք հիմնականում բոլորն էլ գործում են։ Ինչ վերաբերում է այլ գործոններին, ապա պետք է նշեմ, որ ցուցանիշների նման տարբերությունների պատճառ են նախ եւ առաջ ստվերի աստիճանական կրճատումը՝ ստվերային աշխատավարձի տեղափոխումը օրինական դաշտ եւ երկրորդ՝ առկա է նաեւ մասնավոր հատվածում աշխատավարձերի որոշակի աճ։

- Կառավարության հարկային քաղաքականությունը աշխատատեղերի առումով, մասնավորապես՝ եկամտահարկի նվազեցումը, որքանո՞վ է ազդել աշխատաշուկայի այս դրական տեմպի վրա:

- Նշեցի՝ եկամտային հարկի համահարթ դրույքաչափին անցումը էապես նպաստել է ստվերային աշխատավարձերի տեղափոխմանը դեպի օրինական հարկային դաշտ։ Բացի այդ, ստվերի կրճատմանն ուղղված հարկային քաղաքականության գործիքակազմի շարունակական ընդլայնումը եւ ինչու չէ՝ նաեւ մեր տնտեսվարողների մոտ հարկ վճարողի պատասխանատվության գիտակցման բարձրացումը եւս ազդել են այս գործընթացի վրա։

- Կարո՞ղ ենք ասել, որ աշխատաշուկայում կորոնավիրուսի հասցրած վնասներն այս պահին չեզոքացվել են:

- Այս պահին աշխատաշուկայում նախորդ տարվա համեմատ դրական դինամիկա է նկատվում, ինչը վկայում է համավարակի տնտեսական ազդեցությունների աստիճանաբար չեզոքացման մասին։ Բոլոր այն ոլորտները, որոնք դեռ անցած տարվա նույն ժամանակահատվածում գտնվում էին հարկադիր պարապուրդի կամ լոքդաունի մեջ, այժմ արդեն գործում են, ինչը եւ նպաստել է աշխատաշուկայի ցուցանիշների նման աճին։

Ենելով այն հանգամանքից, որ բազմաթիվ աշխատատեղեր մշտական չեն եւ սեզոնային բնույթ ունեն, կարծում եմ՝ տարեվերջին նոր հնարավոր կլինի ավելի հստակ գնահատականներ տալ։

armtimes.com