«Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ

«Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծով նախատեսվում է կատարելագործել տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումներին առնչվող դրույթները։

ՆԱԽԱԳԻԾ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԸ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ

ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ  ԵՎ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հոդված 1. Հայաստանի Հանրապետության 2016 թվականի հոկտեմբերի 4-ի ՀՕ-165-Ն հարկային օրենսգրքի (այսուհետ՝ Օրենսգիրք) 337-րդ հոդվածը՝

4-րդ մասը՝
ա․ 4-րդ կետում «համալիր հարկային» բառերից հետո լրացնել «կամ տրասֆերային գնագոյացման» բառերը:

բ․ լրացնել նոր 12-րդ կետ հետևյալ բովանդակությամբ․

«12) Օրենսգրքի 374-րդ հոդվածի 1-ին և (կամ) 2-րդ մասերի համաձայն հարկային մարմնի կողմից ներ­կա­յաց­ված առաջարկներին համաձայն չլինելու և (կամ) համապատասխան հիմ­նա­վո­րում­ներ չներկայացնելու դեպքում։»։

լրացնել հետևյալ բովանդակությամբ 5-րդ մասով․
«5․ Սույն մասի 3-րդ, 5-րդ, 7-րդ, 8-րդ, 9-րդ և 11-րդ կետերով սահմանված դեպքերը չեն վերաբերում տրանսֆերային գնագոյացման ստուգումներին, իսկ 12-րդ կետով սահմանված դեպքը չի վերաբերում համալիր հարկային ստուգմանը:»:

Հոդված 2․ 361-րդ հոդվածի 1-ին մասը`

5-րդ կետը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ․
«5) հարկման հատուկ ազա­տական համակարգ` Կառավարության սահմանած հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիր (աշխարհագրական տարածք):»:

2) 9-րդ կետը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ․

«9) համադրելի չվերահսկվող գործարք` չվերահսկվող գործարք, որն Օրենսգր­քի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն,  համադրելի է վերահսկվող գործարքին.»:

Հոդված 3. Օրենսգրքի 362-րդ հոդվածի 3-րդ մասը`

3-րդ կետից հանել «և (կամ երաշխավորված» բառերը,
6-րդ կետում «տվյալ հարկ վճարողն իր ակտիվների 50 տոկոսից ավելին ներդրել է համատեղ գործունեության մեջ» բառերը փոխարինել «հարկ վճարողի համատեղ գործունեության մեջ ներդրվող ավանդը գերազանցում է ընդհանուր ավանդի 50 տոկոսը․» բառերով։»
Հոդված 4․ Օրենսգրքի 363-րդ հոդվածի`

1-ին մասը՝
ա․ «Սույն գլխի կիրառության իմաստով՝» բառերը փոխարինել «Փոխկապակցված համարվող ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ անձանց միջև» բառերով,

բ․ հանել «, եթե այն կատարվում է փոխկապակցված համարվող ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ անձանց միջև» բառերը,

2) 4-րդ մասը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ.

           «4․Սույն գլխի կիրառման իմաստով` ոչ ռեզիդենտ շահութահարկ վճարողի և Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվառված իր մշտական հաստատության միջև ծախսերի բաշխումը և Գործարքի իրականացումը համարվում են վերահսկվող: Վերահսկվող է համարվում նաև  մշտական հաստատության միջոցով Հայաս­տանի Հան­րապետությունում գործունեություն իրականացնող ոչ ռեզիդենտ շահութահարկ վճա­րողի և փոխկապակցված համարվող անձի միջև իրականացված գործարքը` Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվառված մշտական հաստատությանը վերագրելի եկամուտների և ծախսերի մասով:»:

Հոդված 5.  Օրենսգրքի 374-րդ հոդվածը`

1-ին մասում լրացնել նոր պարբերություն հետևյալ խմբագրությամբ`
          «Հարկային մարմնի կողմից Օրենսգրքի 376-րդ հոդվածով սահմանված փաս­տաթղ­թե­րի, հարկային մարմնի պահանջած և հարկ վճարողի ներկայացրած լրացուցիչ տեղե­կատ­վության կամ հարկային մարմնի պահանջով հարկ վճարողի հետ անց­կաց­ված հարցազրույցի վերլուծության արդյունքում հարկ վճարողի վերահսկվող գոր­ծարք­ների՝ պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունքին չհամապատասխանելու դեպ­քում հարկային մարմինը կարող է առաջարկել հարկ վճարողին ճշգրտել վերահսկվող գոր­ծար­քի ֆինանսական ցուցանիշը: Հարկային մարմնի առաջարկի հետ համաձայ­նե­լու լինելու դեպքում` հարկ վճարողը Օրենսգրքի 54-րդ հոդվածով սահ­մանված կար­գով հարկային մարմին է ներկայացնում տրանսֆերային գնա­գո­յաց­ման հարկային հաշ­վարկ­ներ (այդ թվում` ճշտված)` հարկային մարմնի առաջարկին 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում գրավոր հա­մա­ձայնություն տալու օրվանից սկսած 30 աշխատանքային օրվա ընթացքում, եթե պար­զած ձեռքի հեռավորության սկզբունքին համապատասխանության դեպքում կարող էր ձևավորվել շահութահարկով հարկման լրացուցիչ բազա և (կամ) ռոյալթիի լրա­ցուցիչ բազա:»։  

2-րդ մասը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ․
          «2․ Սույն հոդվածի 1-ին մասով սահմանված դեպքում հարկային մարմնի առա­ջար­կին համա­ձայն չլինելու դեպքում, հարկային մարմինը կարող է իրականացնել հա­մադ­­­րե­լիութ­յան վերլուծություն և առաջարկել հարկ վճարողին ճշգրտել վերահսկվող գոր­­ծարքի ֆինանսական ցուցանիշը մինչև մեդիանա: Հարկային մարմնի առա­ջարկի հետ համաձայ­նե­լու լինելու դեպքում` հարկ վճարողը Օրենսգրքի 54-րդ հոդ­վածով սահ­­­­մանված կար­գով հարկային մարմին է ներկայացնում տրանսֆերային գնա­­գո­յաց­ման հարկային հաշ­վարկ­ներ (այդ թվում` ճշտված)` հարկային մարմնի առա­ջարկին 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում գրավոր հա­մա­­­­ձայնություն տալու օրվանից սկսած 30 աշխատանքային օրվա ընթաց­քում, եթե պար­­­զած ձեռքի հեռավորության սկզբունքին համա­պա­տաս­խա­նութ­յան դեպքում կա­րող էր ձևավորվել շահութահարկով հարկման լրացուցիչ բազա և (կամ) ռոյալթիի լրա­ցուցիչ բազա:»։ 

3-րդ մասը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ․
          «3․ Սույն հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի համաձայն՝ հարկ վճարողի կողմից ինքնուրույն իրականացվող ճշգրտումների և (կամ) հարկային մարմ­նի առաջարկով ֆինանսական ցուցանիշը մինչև մեդիանա ճշգրտելու դեպքում առաջացած հարկի և վճարի գումարների նկատմամբ տույժեր չեն հաշվարկվում:»:

4-րդ մասը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ․
          «4․ Սույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն հարկային մարմնի կողմից ներ­կա­յաց­ված առաջարկներին համաձայն չլինելու վերաբերյալ հիմնավորումներ ներկա­յաց­նե­լու և հարկային մարմնի կողմից ընդունելի չհամարվելու կամ համապատասխան հիմ­նա­­վո­­րում­­ներ չներկայացնելու դեպքում, հարկային մարմինը կիրականացնի տրանս­ֆե­րային գնագոյացման ստուգում:»:

5-րդ մասը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ․
          «5․ Տրանսֆերային ստուգման արդյունքներով առաջադրվող հարկի և վճարի գումարների նկատմամբ տույժերը հաշվարկվում են վերահսկվող գործարքի կատարման  հաշվետու ժամանակաշրջանի շահութահարկի և (կամ) ռոյալթիի գումարների վճարման սահմանված ժամկետներից:»:

Հոդված 6. Օրենսգրքի 375-րդ հոդվածը․

3-րդ մասում՝
ա․ «ապրիլի 20-ը» բառերը փոխարինել «հունիսի 30-ը» բառերով.

բ․երկրորդ նախադասությունը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ․

«Հարկ վճարողի կողմից հարկային մարմին ներկայացված վերահսկվող գործարքների մասին ծանուցման մեջ որևէ վերահսկվող գործարքի մասով սխալների կամ պակաս քանակությամբ վերահսկվող գործարքների փաստն ինքնուրույն հայտնաբերելու դեպքում կարող է ներկայացվել ճշտված ծանուցումներ մինչև տվյալ գործարքի վերաբերյալ տրանսֆերային գնագոյացման փաստաթղթավորումը հարկային մարմին ներկայացնելու մասին գրավոր ծանուցման ստացման օրը:»։

4-րդ մասից հանել «10 աշխա­տան­քա­յին օրվա ընթացքում» բառերը և «30 աշխատանքային» բառերը փոխարինել «10 աշ­խա­տան­քային» բառերով, ինչպես նաև լրացնել նոր նախադասություն հետևյալ բովան­դակութ­յամբ`
«Վերահսկվող գործարքների մասին չլրացված ծանուցման ներկայացումը Օրենսգրքի 402.1-ին հոդվածի կիրառության իմաստով, համարվում է վերահսկվող գործարք­ների մասին ծանուցումը Օրենսգրքի 375-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ժամկետում չտրամադրելու դեպք։»:

Հոդված 7․ Օրենսգրքի 377-րդ հոդվածի 2-րդ մասը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ․

«2. Փոխհամաձայնեցման ընթացակարգը կարող է սկսվել ռեզիդենտ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց կողմից, Հայաստանի Հան­րա­պե­տության կամ օտարերկրյա հարկային մարմնի միջև գործող կրկնակի հարկումը բացա­ռող համաձայնագրով նախատեսված կարգով, փոխհամաձայնեցման ընթա­ցա­կարգ սկսելու դիմումը Հայաստանի Հանրապետության իրավասու մարմնին ներ­կա­յաց­նելու դեպքում։ Փոխհամաձայնեցման ընթացակարգ կարող է սկսվել նաև ռեզի­դենտ կազմակերպության և ոչ ռեզիդենտ անձանց միջև իրականացված վերահսկվող գոր­ծարք­ների մասով Հայաստանի Հանրապետության իրավասու մարմնի և օտար­երկ­րյա իրավասու մարմնի միջև հարկային վեճերի լուծման նպատակով։»:

Հոդված 8.  Օրենսգրքի 402․2-րդ հոդվածը`

1-ին մասը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ․
          «1. Տրանսֆերային գնագոյացման փաստաթղթավորումը սահմանված ժամկետում հարկային մարմին չներկայացնելու դեպքում հարկ վճարողը վճարում է տուգանք`

յուրաքանչյուր վերահսկվող գործարքի վերաբերյալ տեղական փաստաթուղթը չներկայացնելու դեպքում`
ա․ 5  միլիոն դրամի չափով` Օրենսգրքով սահմանված կարգով հաշվարկված` նախորդ հարկային տարվա արդյունքներով համախառն եկամտի երկու միլիարդ դրամի շեմը գերազանցած կազմակերպությունների նկատմամբ.

բ․ 3 միլիոն դրամի չափով` Օրենսգրքով սահմանված կարգով հաշվարկված` նախորդ հարկային տարվա արդյունքներով համախառն եկամտի մեկ միլիարդ դրամի շեմը գերազանցած կազմակերպությունների նկատմամբ.

գ․ 1 միլիոն դրամի չափով` Օրենսգրքով սահմանված կարգով հաշվարկված` նախորդ հարկային տարվա արդյունքներով համախառն եկամտի մեկ միլիարդ դրամի շեմը չգերազանցած կազմակերպությունների նկատմամբ:

երկրների միջև փոխանակվող հաշվետվությունը կամ գլխավոր փաստաթուղթը չներկայացնելու դեպքում՝ 500 հազար դրամի չափով:»:
2-րդ մասն ուժը կորցրած ճանաչել։
Հոդված 9. 

Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում 2024 թվականի հունվարի 1-ից:
2․ Սույն օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասը և 8-րդ հոդվածը տարածվում են 2022 թվականի հուն­վարի 1-ից ծագած հարաբերությունների նկատմամբ։

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ

ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ  ԵՎ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ»

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ

ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

1.Իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը

Նախագծի ընդունումը պայմանավորված է տրանսֆերային գնագոյացման կար­գա­վորում­­­ների լիարժեք և արդյունավետ ներդրման, ինչպես նաև վերջիններիս կիրառման համար համապատասխան իրավական կարգավորումներ սահմանելու անհրաժեշտությամբ։

2․ Ընթացիկ իրավիճակը, կարգավորման նպատակը և բնույթը

Ընդհանուր առմամբ, նա­խագծի նպատակն է արդեն իսկ սահմանված կարգավորում­ներում կատարել փոփոխություններ և լրացում՝ տրանսֆերային գնագո­յաց­ման վարչարարության իրականացման արդյունավետությունը բաձրացնե­լու նպա­տա­կով։ Փոփոխությունների և լրացումների մի մասը տեխնիկական, մյուս մասը` հստակեցնող բնույթի են: Մաս­նա­վորապես․

          Օրենսգրքի 361-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետով «հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիր» սահմանման փոփոխությունն է։ Սահ­մա­նումը հանգեցնում մի շարք տարընկալումների, ինչպես նաև ապացու­ցողակա­նութ­յան խնդիրների։ Մասնավորապես, հարցադրումների մեծ մասը վերաբերելի են, թե ինչ­պես պետք է պարզել վերահսկվող գործարքի ոչ ռեզիդենտ կողմը արդյո՞ք շա­հու­թա­հարկ վճարել է, թե՞ ոչ կամ ի՞նչ դրույքաչափով է վճարել։ Արդյո՞ք, էլեկտրոնային եղա­նակով ստացած հավաստումը հիմք կարող է հանդիսանալ հարկային մարմնի հա­մար։ Այս և բազմաթիվ նմանատիպ հարցերի արդյուն­քում, առաջարկվում է վերա­նա­յել ՀՀ կա­ռավարության 2017 թվականի հունիսի 1-ի «Հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկրների (աշխարհագրական տարածքների) ցանկը սահմանելու մասին» թիվ 595-Ն որոշումը, որտեղ հստակ կսահմանվեն նաև հարկ­ման հատուկ ռեժիմներից օգտվող կազմակերպությունների կամ միավորումների հետ կապված առանձնահատկություններ։

          Հստակեցվել է տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումների կիրառ­ման շրջա­նակ­ները մշտական հաստատության միջո­ցով Հայաստանի Հանրապե­տութ­­յու­նում գործունեություն իրականացնող ոչ ռեզի­դենտ շահութահարկ վճա­րողների համար։ Մասնավորապես, սահմանվել է, որ մշտական հաստատության մի­ջո­­ցով Հա­յաս­տանի Հանրապետությունում գործունեություն իրականացնող ոչ ռեզի­դենտ շա­հու­թահարկ վճարողի՝ մշտակա հաստատությանը վերագրելի լինելու դեպ­քում կիրառելի կլինեն տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումները։

          Նախագծով առաջարկվող փոփոխությունների և առաջարկների մի մասը վե­րա­բերում է հարկային մարմնի կողմից տրանսֆերային գնագոյացման վերլուծութ­յուն­ների արդյունքում, հարկային մարմնի կողմից ներկայացված առաջարկի հիման վրա տրանսֆերային տրանսֆերային գնա­գո­յաց­ման հարկային հաշ­վարկ­ներ (այդ թվում` ճշտված) ներկայացնելու ընթացակարգին։ Առաջարկվող փոփոխությունների արդ­յուն­­քում հարկ վճարողների համար սահմանվում են էլ ավելի բարենպաստ պայ­ման­ներ տրանսֆերային գնագոյացման հարկային հաշվարկներ առանց տույ­ժե­րի և տու­գան­քների ներկայացնելու համար։ Միաժամանակ, հստակեցվում են նաև ժամ­կետ­ներ հարկային մարմին և հարկ վճարող երկխոսության ընթացքը ֆիքսելու համար։

          Նախատեսվող փոփոխություններից է նաև հարկ վճարողների կողմից վերա­հսկվող գործարքների մասին ծանուցման համար նախատեսված ժամկետի եր­կա­րա­ձգումը մինչև հունիսի 30-ը ներառյալ։ Այս փոփոխությունը ևս բխում է հարկ վճա­րողների կողմից ներկայացված բազմաթիվ առաջարկներից։ Մասնավորապես, պար­տադիր աուդիտի ենթակա կազմա­կեր­պությունների աուդիտորական եզրա­կա­ցութ­յունը ներկայացվում է  մինչև հունիսի 30-ը, որից հետո հրապարակվում են ֆինան­սա­կան հաշվետվություններ։ Այս պարագայում, պարտադիր աուդիտի դեպքում կարող են ի հայտ գալ տրանսֆերային գնագոյացման ռիսկեր, որոնք հարկ վճարողը չի կարողացել բացահայտել և հնարավորություն կունենա ներկայացնել վերահսկվող գործարքների մասին ծանուցման ձև առանց տուգանքների, ինչպես նաև հրա­պա­րակ-ված կլինեն ֆինանսական հաշվետվությունները, ինչը թույլ կտա ձևավորել առավել ար­ժա­նահավատ պարզած ձեռքի հեռավորության տիրույթ։  Հաջորդ փոփոխությունը վերա­բերում է  տրանսֆերային գնագոյացման վարչարարության շրջանակներում նախա­տեսվող պատասխանատվության միջոցներին։ Մասնավորապես, գործող կար­գա­վորումներով, հարկային մարմնի կողմից տրանսֆերային գնագոյացման փաս­տաթղ­թավորման ներկայացման մասին գրավոր ծանուցում ստանալուն հաջորդող 30 աշխա­տանքային օրվա ընթացքում, եթե հարկ վճարողը չներկայացնի փաս­տաթղ­թա­վորումն, ապա նախատեսվում է տուգանք՝ ծանուցված վերահսկվող գործարքի ար­ժեքի 10 տոկոսի չափով։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հարկ վճարողների կող­մից ծանուցվում են մի քանի հարյուր միլիոն կամ նույնիսկ տասնյակ միլիարդ դրամը գերազանցող գործարքներ, տվյալ պատասխանատվության չափը կարող է էա­կան լինել և ոչ համաչափ։ Ուստի, առաջարկվում է տվյալ պատասխանատվության միջոցի չափը նվազեցնել՝ սահմանելով 1 միլիոն, 3 միլիոն կամ 5 միլիոն ՀՀ դրամի չափով տուգանք՝ կախված նախորդ հարկային տարվա արդյունքներով համախառն եկամտի չափից։

3․ Նախագծերի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք

Նախագիծը մշակվել է ՀՀ ՊԵԿ-ի կողմից:

4.Ակնկալվող արդյունքը

Ակնկալվում է, որ սույն նախագիծը կնպաստի տրանսֆերային գնագոյացման վարչարարության արդյունավետության բարձրացմանը, հար­կա­յին հսկո­ղութ­յան իրականացման համար անհրաժեշտ իրավական դաշտի ապահով­մանը, հարկ վճարող-հարկային մարմին հարաբերության թափանցիկության մակար­դակի բարձրացմանը, ինչպես նաև կկանխի հարկվող բազայի քայքայման և շահույթի տեղաշարժի փորձերը: Նախագիծը կխթանի նաև փոխ­կա­պակց­ված հարկ վճարող­ների միջև միջսահ­մա­նա­յին գործարք­նե­րի պայմանների, դրանց դի­մաց ստաց­ված եկա­մուտ­նե­րի և առա­ջաց­ված հարկվող բա­զա­յի ճշգրիտ ներկայացմանը և հարկ­մա­նը: